با جان‌ودل انجامش بده – ک. میشل. لوئیس

در دنیایی که از طریق فناوری و شبکه‌های اجتماعی به هم متصل شده است، ما همچنان با دیگران، با همدیگر و به‌عنوان یک جامعه در ارتباط نیستیم. من در حالی نشسته‌ام و این مقاله را می‌نویسم که می‌دانم میلیون‌ها نفر به علت همه‌گیری ویروس کرونا در انزوا و دوری از هم قرارگرفته‌اند. همه‌ی ما تحت تأثیر واقع شده‌ایم، ازجمله دانش‌آموزانمان که حالا بیشتر از هر زمان دیگری به روابط انسانی نیاز دارند. حلقه‌های درام‌نوازی چگونه می‌توانند نیازهای اجتماعی و هیجانی فرزندانمان را برآورده سازند؟

از تلفیق آنچه در اُرف-شول‌ورک آموخته‌ام با آموخته‌هایم در حلقه‌های موسیقی روستایی و آموزش ریتم سلامتی و  مرکز توان‌بخشی ریمو، در ابتدا متوجه شدم که حلقه‌های درام‌‌نوازی، صرف‌نظر از سن و سطح توانایی موسیقایی آن‌ها، فواید زیادی برای هر فردی دارند. این‌ها راهی برای تشویق افراد بیشتر به آهنگ‌سازی، ایجاد ارتباط‌های بین فردی و تأمین فواید التیام‌بخش هستند. حلقه‌های درام‌نوازی، حتی زمانی که تعداد کمی درام تهیه شده باشد، بازهم مفید است؛ مثلا تعدادی توبانو، بانگو، طبلک و جیمبه یا کوبه‌ای‌های کمکی. نواختن سازهای کوبه‌ای از خانه، پیدا کردن اصوات مختلف، بادی بدن‌کوبی (مثل دست زدن و پا کوبیدن)، باعث ایجاد علاقه و ابراز هیجان در آهنگ‌های گروهی می‌شود.

من در ۲۰۲۰ تحقیقم را روی یکی از معلمان دبستان که حلقه‌های درام‌نوازی را تسهیلگری کرد و علاوه بر آن دریافت که حلقه‌های درام‌نوازی میزان توجه شرکت‌کنندگان را بهبود می‌بخشد، هشیاری هیجانی را تقویت می‌کند، و باعث می‌شود آن‌ها احساس توانمندی کنند، انجام دادم. این معلم پیشنهاد داد که نواختن سازهای کوبه‌ای شرکت‌کنندگان را به سطحی از آگاهی می‌رساند؛ یعنی همچون تمرینی است برای رسیدن به هشیاری و آگاهی در لحظه، با نگرشی همراه با پذیرش و بدون قضاوت که دامنه‌ای از فواید شناختی، اجتماعی، جسمانی، معنوی، هیجانی و روان‌شناختی به همراه دارد. توانمندی‌های خودآگاهی، خودمدیریتی و مهارت‌های ارتباطی به‌دست‌آمده از چهارچوب یادگیری اجتماعی هیجانی (SEL)، در سرتاسر تجربه‌ی حلقه‌ی درام‌نوازی استفاده می‌شود. چهارچوب یادگیری اجتماعی هیجانی (SEL) مبتنی بر همکاری یادگیری دانشگاهی، اجتماعی و هیجانی است؛ یک منبع مبتنی بر شواهد برای یادگیری اجتماعی و عاطفی.

پیش از آموزش مجازی، من از حلقه‌ی درام‌‌نوازی به‌عنوان راه‌وروشی برای ساختن یک گروه (یک واحد اجتماعی) با دانش‌آموزانم، برای دستیابی به مهارت‌های ذهن‌آگاهی و توانمندسازی آن‌ها استفاده می‌کردم. ما با استفاده از ریتم‌ها، اسم همدیگر و غذاهای موردعلاقه‌مان را یاد گرفتیم و صدای هرکدام از سازها را کشف کردیم. همچنین از دانش‌آموزان می‌خواستم که نقش رهبری شروع، پایان و هدایت کلاس را به عهده بگیرند. این فعالیت‌ها دانش‌آموزان را توانمند می‌ساخت و به آن‌ها اجازه می‌داد تا ارتباطات، کار گروهی و مهارت‌های رهبری را که همگی در راستای صلاحیت و توانمندی اصلی مهارت‌های ارتباطی یافت‌شده در چهارچوب یادگیری اجتماعی و هیجانی هستند، توسعه دهند.

در حال حاضر حلقه‌های درام‌نوازی مجازی شده‌اند و عرضه‌ی آن‌ها به صفحات نمایشگر محدود شده که این موضوع خود برای تسهیلگران و دانش‌آموزان که عادت داشتند دور این حلقه‌ها بنشینند، چالش‌هایی به وجود می‌آورد. همه صدای باقی افراد گروه را نمی‌شنوند، زمانی که دانش‌آموزان می‌خواهند صدای معلم را تکرار کند، صدا به تأخیر می‌افتد و ارتباط ریتمیک بین شرکت‌کنندگان از دست می‌رود، چون نمی‌توانند صدای یکدیگر را بشنوند. بااینکه حضوری بودن کلاس‌ها بهترین حالت برای حلقه‌های درام‌نوازی است، این امکان وجود دارد که به همان نتایج جسمانی، هیجانی و موسیقایی در کلاس‌های مجازی نیز رسید. در پاسخ به این معضل، من درس‌هایی را که شامل بخش‌های بهبودبخش اجتماعی و هیجانی، ذهن‌آگاهی، خلاقیت، ساخت و برقراری ارتباط بودند، علاوه بر عناصر موسیقایی چون تقلید (پژواک)، نوعی از درام‌‌نوازی (trading 4’s)، رپ‌خوانی، سرود خواندن، آواز خواندن و درام نواختن، (با یکدیگر) ادغام کردم. به‌خصوص از اکتشاف، تقلید، بداهه‌سازی و نوآوریِ فرایند اُرف-شول‌ورک، به‌عنوان یک فرایند معمول در تسهیلگری حلقه‌های درام‌نوازی آنلاین استفاده کردم.

اکتشاف و تقلید

من حلقه‌های درام‌نوازی مجازی را با اکتشاف شروع می‌کنم. دانش‌آموزان صداهای مختلف درام و بدنشان را کشف می‌کنند یا در حین سروصدا کردن، اصواتی را پیدا می‌کنند (برای مثال یک صدای مستمر، مانند صدای رول نواختن روی پرکاشن). سپس آن‌ها با درام‌هایشان، صداهای غیرمعمولی را که من ایجاد می‌کنم تقلید می‌کنند، مثل کشیدن روی پوست سطح درام با ناخن‎‌هایشان، ضربه زدن روی درام با مشت‌هایشان، حرکت رفت و برگشتی کف دست‌هایشان روی درام برای ایجاد صدای باد و نواختن ترکیبی از ریتم‌ها با دست زدن/درام نواختن. اکتشاف همچنین در حلقه‌های درام‌نوازی، زمانی رخ می‌دهد که من یا یک دانش‌آموز سرگروهْ شرکت‌کنندگان را به اجرای ریتم‌های مختلفی با علامت دادن دعوت می‌کنیم. کشف صداها می‌تواند زمانی که تسهیلگر گروه‌های مختلف را تقسیم می‌کند، یا از بداهه‌نوازی استفاده می‌کند، نیز شنیده شود. اکتشاف زمانی را برای شرکت‌کنندگان فراهم می‌کند تا تمام اصواتی را که ساز یا بدنشان قادر به تولید آن است را دریابند. توانمندیِ خودآگاهی در چهارچوب آموزش اجتماعی هیجانی، از طریق سخنان هدایت‌شده‌ی معلم قابل‌دستیابی است، سخنانی که باعث آب شدن یخ دانش‌آموزان می‌شود و شامل ایجاد سروصدا و اصوات غیرمعمول نیز هست.

درس‌های ابتدایی در حلقه‌های درام‌نوازی با تقلید طنین (پژواک) برای کمک به القای واژگان ریتمیک و هماهنگی دست‌های افراد برای نواختن درام، شروع می‌شوند. من این بار تدریسم را برای نشان دادن فن‌ نوازندگی درست و مناسب و این‌که کجا درام را با صدای کم و کجا با صدای زیاد بنوازند، با یک مینی‌درام پیش بردم. همچنین این زمان فرصت مناسبی برای سرگرم کردن افراد با احساس ضرب‌‌ها، ضمن تقلید ریتم است. از طریق گفتگو، افراد دعوت می‌شوند تا آنچه را می‌گویند، روی درامشان بنوازند. منابع بی‌شماری وجود دارد که به واسطه‌شان، گفتار برای تسهیل فرصت‌های ریتمیک، مورداستفاده قرار می‌گیرد. در کتاب الکترونیکی من (ساعت درام، ۲۰۲۰)، از کودکان سؤالی می‌پرسم که به موضوع درام نواختن، آواز خواندن یا رپ خواندن آن روز مربوط است. پاسخ‌های دانش‌آموزان به سؤال من چیزی است که واحدهای کوچک بخش تکرارشونده آهنگ ما را می‌سازد. از طریق ریتم‌سازی به‌صورت فردی یا گروهی به‌وسیله‌ی اجزای سازنده‌ی موزون، دانش‌آموزان با اعتمادبه‌نفس طرح خود را جهت تسهیل بداهه‌نوازی‌های ریتمیک می‌سازند. در این موقعیت، توانمندی خودآگاهی در چهارچوب یادگیری اجتماعی و هیجانی، با احساس اعتمادبه‌نفس برجسته و چشمگیر می‌شود. خودآگاهی قابلیتی است برای شناسایی احساسات، نقاط قوت، محدودیت‌ها و افکار خود.

بداهه‌نوازی

وقتی دانش‌آموزان در سطحی هستند که به‌راحتی ریتم‌ها را تقلید می‌کنند، یک بخش تکرارشونده‌ی ریتمیک ثابت را اجرا می‌کنند و یک ریتم را ثابت نگاه می‌دارند، بداهه‌نوازی به‌صورت طبیعی به وجود می‌آید. در گروه‌ها و در حلقه‌های درام‌نوازی دانش‌آموزان که من تسهیلگری آن‌ها را انجام داده‌ام، بداهه‌نوازی به‌گونه‌ای پیش می‌رود که گویی ما در حال گفتگو از طریق درام‌های خود هستیم. (بداهه‌نوازی شبیه به گفتگویی بین ما از طریق درام‌هایمان می‌شود). توانمندی اجتماعی و هیجانی مهارت‌های ارتباطی از طریق گوش دادن مؤثر و مهارت‌های ارتباطی ریتمیک، پرورش می‌یابد. دانش‌آموزان همچنین کارگروهی و مهارت‌های حل مسئله‌ی مبتنی بر همکاری را از طریق گفتگوی ریتمیکی که شکل می‌گیرد، تمرین می‌کنند.

بداهه‌نوازی در نوعی از درام‌‌نوازی (trading 4’s) رخ می‌دهد (زمانی که معلم یک تک‌نوازی چهارضربی را به‌صورت بداهه می‌نوازد و دانش‌آموز نیز در جوابش یک تک‌نوازی چهارضربی بداهه می‌نوازد). این یک فرصت هیجان‌انگیز برای دانش‌آموزان است، چراکه برای آنان مجالی را فراهم می‌کند تا با خودبیان‌گری و ابراز وجود، بدرخشند. توانمندی در مهارت‌های ارتباطی در چهارچوب یادگیری اجتماعی و هیجانی، به‌عنوان سرگرمی ریتمیک و انتقال رهبری مشاهده شده است. من متوجه شدم زمانی که دانش‌آموزانم نواختن یک تک‌نوازی را به عهده می‌گیرند، هیجان زیادی را تجربه می‌کنند و بعدازآن احساس شگفت‌انگیزی دارند. این جایی است که سرگرمی واقعا به‌عنوان یک تسهیلگر و معلم شروع می‌شود. یادگیری گروه‌بندی و هدایت گروه‌ها برای اجرای دونفره، سه‌نفره، تک‌نوازی، گروه‌های درام‌نوازی، انواع سازهای جانبی و موارد دیگر تجربه‌ی توانمندسازی را برای همه‌ی افراد به وجود می‌آورد.

خلاقیت

حلقه‌های درام‌نوازی می‌توانند به‌عنوان ابزاری جهت تشویق دانش‌آموزان برای ابداع قطعات ریتمیک خودشان که می‌تواند حاوی آواز خواندن، گفتار و حرکت باشد، استفاده شود. من عاشق این هستم که به حلقه‌های درام‌نوازی‌ام، آهنگی اضافه کنم و افراد را به رقصیدن دعوت کنم. بعد از این‌که همه‌ی افراد نسبت به این رسم احساس راحتی پیدا کردند، من شروع می‌کنم به خواندن یک ملودی ساده که از همه‌ی افراد خواسته می‌شود درحالی‌‌که همچنان مشغول نواختن درام‌ها هستند، آن را تکرار کنند. اگر یکی از شرکت‌کنندگان تمایل به حرکت داشت، از او دعوت می‌شود تا بدنش را با ریتمی که برایش فراهم شده است، حرکت بدهد. این حرکت بداهه بیان‌گر ظرفیت و قابلیت دانش‌آموزان برای ابراز و مدیریت خود است.

هر وقت که تمام افراد به ارکان حلقه‌ی درام‌نوازی معرفی شدند، من از دانش‌آموزان دعوت می‌کنم تا قطعه‌ای ابداع کنند که شامل فرم، کسرمیزان، تنظیم، ملودی، حرکت و ریتم انتخابی دانش‌آموز باشد. اگر دانش‌آموزان در حال تجربه‌ی یک قطعه‌ی خلاقانه باشند، من شاخص‌هایی برایشان فراهم می‌کنم تا گذاری هموار از بداهه به ابداع تضمین شود. ساده نگاه‌داشتن ملودی و ریتم راه دیگری برای بیان خود در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌دهد که یک تجربه‌ای تماما موسیقایی ایجاد می‌کند و هم‌راستا با توانمندی اجتماعی و هیجانیِ مدیریت خود می‌گردد.

نتیجه‌گیری

حلقه‌های درام‌نوازی محیط مجذوب‌کننده‌ای فراهم می‌کنند که منجر به ابداع و ایجاد موسیقی، برقراری ارتباط با دیگران، بهبودی و التیام، ارتقاء توجه فرد،‌ بالا بردن سطح هشیاری هیجانی و توانمندسازی شرکت‌کنندگان می‌شود. این دیدگاه چندجانبه برای آهنگ‌سازی، یادگیرنده را از ابعاد مختلفی درگیر استفاده از سازها، صدا، بدن‌کوبی و حرکت می‌کند. شرکت‌کنندگان در حلقه‌های درام‌نوازی قادر به دستیابی به وضعیت آگاهی فعلی، احساس تعلق، توانایی ابراز و بیان خود، اعتمادبه‌نفس رهبری هستند و می‌توانند از ضربه‌ها و آسیب‌های نهفته بهبود پیدا کرده، به خلق‌وخوی بانشاطی برسند. این امر مردم را قادر می‌سازد تا از موانعی که زبان، تحصیلات و جایگاه و وضعیتشان ایجاد کرده عبور کنند و تفاوت‌هایشان را گرامی بدارند.

تجربه‌ی حلقه‌ی درام‌نوازی نباید محدود به منابع و موقعیت مکانی شود. دانش‌آموزانی که در حال تجربه‌ی آموزش مجازی هستند هم می‌توانند از صداهای یافت‌شده در حوالی خانه نظیر صدای ماهی‌تابه‌ها، سطل‌ها، لیوان‌های کاغذی یا مدادها استفاده کنند. هرچه شرکت‌کنندگان سازهای کوبه‌ای بیشتری داشته باشند، فواید درمانی و التیام‌بخش درام‌نوازی و ریتم را هم از طریق تجربه‌ی حلقه‌های درام‌نوازی بهتر درمی‌یابند. به‌واسطه‌ی حلقه‌های درام‌نوازی، معلم می‌تواند باعث برقراری ارتباط موسیقایی بین افراد شود – حتی اگر فاصله‌ی فیزیکی وجود داشته باشد یا حلقه‌ی درام‌نوازی مجازی باشد – که این خود به بهزیستی اجتماعی و هیجانی دانش‌آموزانمان کمک می‌کند. حلقه‌ی درام‌نوازی چه به‌صورت حضوری باشد چه مجازی، دانش‌آموزان فواید التیام‌بخش این رسانه را دریافت خواهند کرد. پیروی از فرایند اکتشاف-تقلید-بداهه/ابداع در نگرش اُرف-شول‌ورک می‌تواند به این تجارب کمک کند.

منابع

مشارکت برای یادگیری دانشگاهی (تحصیلی)، اجتماعی و هیجانی. حوزه‌های مرکزی توانمندی کدم‌اند و کجا ترویج داده می‌شوند؟ https://casal.org/self-framework/

فریدمن. (۲۰۰۰). قدرت التیام‌بخش درام. رسانه‌ی صخره‌های سفید.

لوئیس. (۲۰۲۰). ساعت درام: تجربه‌ی یک انجمن (گروه) درام‌نوازی دیجیتال (کتاب الکترونیکی).